1. Απλή πρόκληση ωορρηξίας
Η απλή πρόκληση ωορρηξίας είναι διαδικασία στην οποία διεγείρουμε φαρμακευτικά με χάπια την παραγωγή ενός ή και περισσότερων ωαρίων. Σκοπός να αυξηθεί η πιθανότητα εγκυμοσύνης. Η απλή πρόκληση ωορρηξίας ή διέγερση ωοθηκών είναι ελάχιστα επεμβατική μέθοδος, ανώδυνη και σχετικά απλή. Είναι το πρώτο βήμα που ακολουθούμε για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας. Μπορεί να εφαρμόζεται συνδυαστικά με προγραμματισμένες επαφές η ενδομήτριο σπερματέγχυση. Έτσι μπορούμε να αυξήσουμε την πιθανότητα επίτευξης εγκυμοσύνης.
Πως γίνεται η απλή πρόκληση ωορρηξίας;
Η διέγερση ωοθηκών ξεκινάει με χορήγηση χαπιών, από την 2η ή 3η ημέρα του κύκλου. Στη συνέχεια, πραγματοποιούμε κολπικά υπερηχογραφήματα για να παρακολουθήσουμε την ανταπόκριση των ωοθηκών. Παρακολουθούμε την ανάπτυξη του ωαρίου και το πάχος του ενδομητρίου. Όταν το ωοθυλάκιο (ο σάκος που περιβάλει το ωάριο), αποκτήσει ένα ικανοποιητικό μέγεθος, κάνουμε ένεση χοριακής γοναδοτροπίνης. Έτσι να διευκολύνουμε το ωάριο, να ωριμάσει και να απελευθερωθεί από την ωοθήκη. Στη φάση αυτή, δίνουμε οδηγίες για τη σωστή στιγμή των σεξουαλικών επαφών ή προγραμματίζουμε σπερματέγχυση.
Τι φάρμακα χορηγούμε;
Τα φάρμακα που χορηγούμε για τη απλή πρόκληση ωορρηξίας είναι κιτρική κλομιφαίνη π.χ clomifaine ή serpafar που χορηγούνται με την μορφή χαπιών.Τα φάρμακα που χορηγούμε για την απελευθέρωσής του ωαρίου από το ωοθυλάκιο είναι: Χοριακή γοναδοτροπίινη π.χ Pregnyl, Οvitrelle
Γοναδοτροπίνες που χορηγούνται ενέσιμα και είναι πιο αποτελεσματικές σε σχέση με τα χάπια μπορούν να συνδυαστούν.
Ποια ζευγάρια αφορά;
Η απλή πρόκληση ωορρηξίας συστήνεται κυρίως σε γυναίκες που:
• Δεν κάνουν καθόλου ωορρηξία ενώ έχουν ή έχουν χαμηλά τα επίπεδα ορμονών που σχετίζονται με την ωορρηξία π.χ σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, υπογοναδισμός κλπ. Σε αυτήν την περίπτωση, στόχος μας είναι να διεγείρουμε την παραγωγή ενός ωαρίου.
• Κάνουν κανονικά ωορρηξία, αλλά υπάρχει ο παράγων της ανεξήγητης υπογονιμότητας ή θέλουμε να αυξήσουμε την πιθανότητα εγκυμοσύνης. Σε αυτήν την περίπτωση, θέλουμε να παράγουμε περισσότερα από το ένα ωάριο που παράγει η γυναίκα φυσιολογικά, χωρίς να ξεπεράσουμε τα 3, καθώς τότε αυξάνει και η πιθανότητα πολύδυμης κύησης.
Αναγκαίες προϋποθέσεις για να εφαρμόσουμε την απλή πρόκληση ωορρηξίας είναι να έχουμε εξασφαλίσει ότι υπάρχει φυσιολογική βατότητα των σαλπίγγων. Αν τα σπερματοζωάρια είναι φυσιολογικά ως προ τον αριθμό, την κινητικότητα και το μέγεθος τους, το ζευγάρι μπορεί να κάνει επαφή την ημέρα της ωορρηξίας. Σε αντίθετη περίπτωση συνδυάζουμε την απλή πρόκληση ωορρηξίας με σπερματέγχυση.
2. Σπερματέγχυση η IUI
Η σπερματέγχυση είναι μια απλή θεραπεία γονιμότητας στην οποία ειδικά επεξεργασμένο σπέρμα εισάγεται απευθείας μέσα στη μήτρα με τη βοήθεια ενός καθετήρα. Η εισαγωγή των σπερματοζωαρίων συγχρονίζεται με την ωορρηξία της γυναίκας. Μπορεί να συνδυαστεί με φάρμακα πρόκλησης ωορρηξίας, ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες γονιμοποίησης . Είναι λιγότερο επεμβατική μέθοδος από την εξωσωματική γονιμοποίηση. Είναι το πρώτο βήμα που εφαρμόζουμε σε ζευγάρια που δυσκολεύονται να συλλάβουν, εφόσον δεν υπάρχει κάποια αντένδειξη.
Πότε συστήνεται ως θεραπεία γονιμότητας;
Η σπερματέγχυση μπορεί να είναι ένα πρώτο βήμα σε ζευγάρια που αντιμετωπίζουν κάποια από τις ακόλουθες καταστάσεις:
• Ανεξήγητη υπογονιμότητα. Μετά από ενδελεχή έλεγχο του ζευγαριού δεν έχει βρεθεί σαφής αιτία υπογονιμότητας. Αφορά περίπου το 20% των περιπτώσεων υπογονιμότητας
• Μη φιλόξενο περιβάλλον μήτρας, ή προβλήματα με την τραχηλική βλέννα
• Ύπαρξη συμφύσεων από προηγούμενη επέμβαση που πιθανόν παρεμποδίζουν την είσοδο του σπέρματος από τον κόλπο στην μήτρα διαμέσου του τραχήλου
• Ανδρική υπογονιμότητα. Το σπερμοδιάγραμμα, η κυριότερη εξέταση που πραγματοποιεί ο άνδρας στα πλαίσια διερεύνησης της υπογονιμότητας μπορεί να αναδείξει μειωμένη κινητικότητα σπέρματος, μικρό αριθμό σπερματοζωαρίων ή ανωμαλίες στο σχήμα η/και στο μέγεθός τους. Μέσω της ειδικής επεξεργασίας που υφίσταται το σπέρμα, η σπερματέγχυση μπορεί να παρακάμψει αυτόν τον παράγοντα, εφόσον όμως συνυπάρχει μόνο μία από τις παραπάνω καταστάσεις
• Αλλεργία στο σπέρμα. Το σπέρμα περιέχει διάφορες πρωτεΐνες που, αν και σπάνια, μπορεί να δημιουργούν αλλεργία στη σύντροφο, η οποία εκδηλώνεται με φαγούρα, ερυθρότητα και τσούξιμο στην περιοχή.
• Δωρεά σπέρματος
Η σπερματέγχυση αντενδείκνυται όταν υπάρχουν:
• Αποφραγμένες σάλπιγγες
• Σοβαρού βαθμού ενδομητρίωση
• Ιστορικό χρόνιας πυελικής φλεγμονής
Μπορεί να υπάρξουν επιπλοκές;
Η σπερματέγχυση είναι μια σχετικά απλή και ασφαλής διαδικασία, που σπάνια μπορεί να προκαλέσει κάποια επιπλοκή. Στις πιο συνήθης από αυτές, ανήκουν η φλεγμονή και η απώλεια μικρών σταγόνων αίματος λόγω τοποθέτησης του καθετήρα (spotting). Η σπερματέγχυση, εφόσον συνδυάζεται με φάρμακα πρόκλησης ωορρηξίας συσχετίζεται με πολύδυμες κυήσεις (δίδυμα, τρίδυμα).
Τι περιλαμβάνει η διαδικασία;
Η διαδικασία της ενδομήτριας σπερματέγχυσης περιλαμβάνει 3 βασικά στάδια τα οποία πρέπει να βρίσκονται σε απόλυτο συγχρονισμό μεταξύ τους ώστε να πετύχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.
1. Προετοιμασία σπέρματος
Ο σύντροφος παρέχει ένα δείγμα σπέρματος (ή ένα δείγμα αποψύχεται όταν πρόκειται για δωρεά σπέρματος) το οποίο υφίσταται ειδική επεξεργασία. Η επεξεργασία αυτή περιλαμβάνει απομάκρυνση πρωτεϊνών και άλλων συστατικών του σπέρματος που μπορεί να παρεμποδίζουν την διαδικασία της γονιμοποίησης και διαχωρισμός των ενεργών και φυσιολογικών σπερματοζωαρίων από εκείνα που είναι χαμηλότερης ποιότητας. Όσο πιο συμπυκνωμένο και υγειές είναι το δείγμα που παρασκευάζουμε, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα επιτυχίας. Η συλλογή και επεξεργασία του σπέρματος γίνεται λίγες ώρες πριν την σπερματέγχυση.
2. Διέγερση και Παρακολούθηση ωορρηξίας
Για να μεγιστοποιήσουμε την πιθανότητα επιτυχίας, η σπερματέγχυση συνδυάζεται πάντα από την διέγερση και παρακολούθηση της ωορρηξίας. Η υποψήφια μαμά λαμβάνει φάρμακα π.χ κλομιφαίνη ώστε να προκαλέσουμε την ωρίμανση πολλών ωοθυλακίων, τα οποία μπορούν να εξελιχθούν σε ωάρια με δυνατότητα γονιμοποίησης. Σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή, πραγματοποιούμε σε τακτά διαστήματα πραγματοποιούμε διακολπικούς υπερήχους, ώστε να έχουμε εικόνα της ωρίμανσης των ωοθυλακίων.
3. Σπερματέγχυση
Η διαδικασία πραγματοποιείται 24-48 ώρες πριν την ωορρηξία. Ο χρόνος ωορρηξίας καθορίζεται τόσο από τον υπερηχογραφικό έλεγχο, όσο και από την παρακολούθηση των επιπέδων των ορμονών. Κατά τη σπερματέγχυση, τοποθετείται ένας λεπτός καθετήρας στην μήτρα διάμεσο του τραχήλου. Μέσω του καθετήρα, εγχύεται απευθείας στην μήτρα το επεξεργασμένο σπέρμα, το οποίο στη συνέχεια ‘’κολυμπάει’’ προς τις σάλπιγγες ώστε να συναντήσει το ωάριο.
Πώς θα είμαι μετά τη διαδικασία;
Η διαδικασία διαρκεί λίγα λεπτά και δεν προκαλεί παρά ελάχιστη δυσφορία. Μετά το πέρας αυτής, θα σας ζητηθεί να μείνετε για λίγο ξαπλωμένη. Μπορείτε να συνεχίσετέ άμεσα τις καθημερινές σας δραστηριότητες. Για 1 με 2 ημέρες μετά μπορεί αν έχετε λίγες σταγόνες αίματος, γεγονός που είναι φυσιολογικό δεν πρέπει να σας ανησυχεί. Από κει και πέρα, δεν έχετε πάρα να περιμένετε για σημεία και συμπτώματα εγκυμοσύνης.
Ποια τα ποσοστά επιτυχίας της σπερματέγχυσης;
Τα ποσοστά επιτυχίας της σπερματέγχυσης εξαρτώνται από πολλές παραμέτρους όπως η ποιότητα των ωαρίων, ο λόγος που έγινε η διαδικασία και η χρήση ή μη φαρμάκων πρόκλησης ωορρηξίας. Γενικά, το ποσοστό επιτυχίας σε κάθε κύκλο κυμαίνεται στο 20%. Αν δεν έχουμε γονιμοποίηση στον πρώτο κύκλο, μπορούμε να πραγματοποιήσουμε άλλες 3 με 6 προσπάθειες ώστε να αυξήσουμε τις πιθανότητες επιτυχίας. Εφόσον η σπερματέγχυση σε επαναλαμβανόμενους κύκλους δεν αποδώσει, προχωρούμε σε πιο παρεμβατικές μεθόδους όπως η εξωσωματική γονιμοποίηση.
3. Διέγερση ωοθηκών στην εξωσωματική
Για την διέγερση ωοθηκών στην εξωσωματική γονιμοποίηση βασιζόμαστε στο ιστορικό και τον εργαστηριακό έλεγχο που γίνεται στο ζευγάρι. Έτσι επιλέγετε ο καλύτερος τρόπος διέγερσης των ωοθηκών . Η διέγερση των ωοθηκών γίνεται βάση πρωτοκόλλων τα οποία δίνουν τα περισσότερα και καλύτερης ποιότητας ωάρια για ένα ζευγάρι. Σκοπός είναι η παραγωγή περίπου 8 έως 15 ωοθυλακίων που θα δώσουν ποιοτικά ωάρια κατά την ωοληψία. Τα πρωτόκολλά διέγερσης ωοθηκών προσαρμόζονται ανάλογα. Κάθε γυναίκα αντιδρά με τον δικό της τρόπο στα φάρμακα. Επίσης κάθε ζευγάρι έχει διαφορετικό πρόβλημα που δημιουργεί υπογονιμότητα.
Ποια Φάρμακα Χρησιμοποιούνται στα Πρωτόκολλα Διέγερσης ωοθηκών στην εξωσωματική
Γοναδοτροπίνες
Όπως η Θυλακιοτρόπος ορμόνη ανθρώπινη (ALTERMMON-MERIONAL-MENOPURE) ή Θυλακιοτροπίνη άλφα (BEMFOLA-GONAL-F) ή Θυλακιοτροπίνη βήτα (PUREGON) ή Μενοτροπίνη (MENOGON-MERIONAL) κ.α.
Διεγείρουν τις ωοθήκες, είναι σε ενέσιμη μορφή και γίνονται περίπου την ίδια ώρα σε καθημερινή βάση. Η δοσολογία ρυθμίζεται ανάλογα με την γυναίκα και προσαρμόζεται ανάλογα με την εξέλιξη του κύκλου και το πρωτόκολλο που ακολουθείτε.
Τα ανάλογα της υποθαλαμικής ορμόνης
Υπάρχουν 2 τύποι αναλόγων, τα οποία είναι οι αγωνιστές ( GnRH-αγωνιστές, όπως το ARVEKAP/triptorelin) και το DARONDA/leuprorelin)και οι ανταγωνιστές (GnRH – ανταγωνιστές, όπως το ORGALUTRAN/genirelix και το CETROTIDE /cetrorelix) . Η χορήγηση αυτών των ουσιών επιτυγχάνει την καταστολή των ενδογενών γοναδοτροπινών, που παράγει η γυναίκα. Η καταστολή αυτή επιτρέπει να υπάρχει πλήρης έλεγχος της διέγερσης και εξασφαλίζει από αιφνίδια και άκαιρη ωρίμανση των ωοθυλακίων και ωοθυλακιορρηξία.
Χοριακή γοναδοτροπίνη
Όπως Chorionic Gonadotrophin ( PREGNYL) ή Χοριακή Γοναδοτροπίνη Άλφα (Choriogonadotropin Alfa-OVITRELLE).Χορηγείται εφάπαξ σε ενέσιμη μορφή, την κατάλληλη χρονική στιγμή και προκαλεί την ωρίμανση των ωοθυλακίων.
4. Ωοληψία για εξωσωματική
Με την ολοκλήρωση της διέγερσης των ωοθηκών και την χορήγηση της χοριακής συνθετικής ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης, τα ωοθηλάκια φτάνουν στο τελικό στάδιο ωρίμανση. 36 ώρες μετά προγραμματίζεται η ωοληψία για εξωσωματική.
Γενικά περί ωοληψίας.
Η ωοληψία για εξωσωματική είναι μια σχετικά ανώδυνη και σύντομη διαδικασία. Γίνεται στο χειρουργείο με ελαφριά νάρκωση (μέθη) και την βοήθεια ενός διακολπικού υπερήχου. Στον υπέρηχο προσαρμόζεται μία βελόνα παρακέντησης με αναρρόφηση. Η γυναίκα πρέπει να είναι στο κέντρο 1 ώρα πριν την προγραμματισμένη ώρα της ωοληψίας. Επίσης νηστική από τα μεσάνυχτα της προηγούμενης ημέρας αφού θα πάρει μέθη.
Πως γίνεται η ωοληψία
Μετά την χορήγηση μέθης (ελαφράς καταστολής), η ωοληψία για εξωσωματική γίνεται με τη βοήθεια υπερήχου και της βελόνας παρακέντησης με αναρρόφηση. Ο υπέρηχος μας επιτρέπει να βλέπουμε τα ωοθηλάκια σε κάθε ωοθήκη. Με την βελόνα γίνεται η αναρρόφηση των ωοθυλακίων. Το ωοθηλακικό υγρό δίνεται στον εμβρυολόγο που βρίσκει τα ωάρια, και τα απομονώνει. Τα τοποθετεί σε τρυβλία με καλλιεργητικό θρεπτικό υλικό για την γονιμοποίηση.
Στο τέλος της ωοληψίας γίνεται καταμέτρηση του συνολικού αριθμού των ωαρίων που συλλέχθηκαν. Αριθμός ωαρίων 8-15 είναι ιδανικός. Την ώρα της ωοληψίας ο σύζυγος δίνει σπέρμα για την γονιμοποίηση των ωαρίων.
Επιπλοκές στην ωοληψίας για εξωσωματική
Συνήθως μετά την ωοληψία για εξωσωματική υπάρχει μια μικρή αιμορραγία από τον κόλπο και την ωοθήκη, λόγω της χρήσης της βελόνας παρακέντησης Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις (ποσοστό 0.04- 0.08%) υπάρχει περίπτωση να χρειαστούν επιπλέον μέτρα για την αντιμετώπιση μιας μεγαλύτερης αιμορραγίας.
Η λοίμωξη είναι επιπλοκή σπάνια που μπορεί να εκδηλωθεί με πόνο, πυρετό και να χρειαστεί ειδική θεραπεία. Προλαμβάνεται και αντιμετωπίζεται με αντισηψία και αντιβίωση.
Η διάτρηση ή τρώση ενδοκοιλιακών οργάνων όπως της μήτρας, του εντέρου, της ουροδόχου κύστεως είναι πολύ σπάνια. Αντιμετωπίζεται ανάλογα του περιστατικού.
Άλλες επιπλοκές είναι αυτές από τους πιθανούς κινδύνους της αναισθησίας. Εξαιρετικά σπάνιες αφού η μέθη (ενσυνείδητη καταστολή) είναι από τις ασφαλέστερες μεθόδους αναισθησίας.
Μετά την ωοληψία τον καθαρισμό των ωαρίων και την καταμέτρησή τους ο εμβρυολόγος προχωράει στην γονιμοποίηση των ωαρίων με το σπέρμα του συζύγου που έχει συλλεχθεί ή με κατεψυγμένο σπέρμα.