Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (Σ.Π.Ω) είναι μια ορμονική διαταραχή που επηρεάζει τον εμμηνορρυσιακό κύκλο μιας γυναίκας, την εμφάνιση της ή και τη γονιμότητα της. Αποτελεί το πιο συχνό σύνδρομο στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και είναι συχνό αίτιο υπογονιμότητας.
Το σύνδρομο αφορά στις ωοθήκες εκείνες που περιέχουν κάτω από την επιφάνεια τους πολλές μικρές κύστες. Οι κύστες αυτές είναι ωάρια τα οποία δεν ωρίμασαν σωστά κατά τη διάρκεια ενός κύκλου. Έτσι, δεν απελευθερώθηκαν από το ωοθυλάκιο τους (σάκο που τα περιβάλλει) και παρέμεναν εγκλωβισμένα στις ωοθήκες. Η ωοθήκη με τη σειρά της δεν παράγει προγεστερόνη και έτσι η περίοδος είναι ασταθής ή απουσιάζει τελείως. Ένας τέτοιος κύκλος καλείται ανωορρηκτικός. Αν και οι κύστεις μπορούν να απορροφηθούν μέσα σε 3-6 μήνες, συνεχείς ανωορρηκτικοί κύκλοι οδηγούν σε συσσώρευση κύστεων στις ωοθήκες οι οποίες δεν προλαβαίνουν να απορροφηθούν. Οι κύστεις αυτές παράγουν ανδρογόνα όπως η τεστοστερόνη, εμποδίζοντας περαιτέρω την ωορρηξία.
Όλες οι γυναίκες στις οποίες υπερηχογραφικά ανιχνεύονται πολυκυστικές ωοθήκες δεν πάσχουν απαραίτητα από το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών. Οι γυναίκες που πάσχουν από το σύνδρομο έχουν πιο έντονα συμπτώματα και κινδυνεύουν περισσότερο να εμφανίσουν κάποια επιπλοκή.
Συμπτώματα
Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών μπορεί να εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα στα οποία ανήκουν:
• Διαταραχές περιόδου: Είναι χαρακτηριστικό σύμπτωμα σε όλες τις γυναίκες που παρουσιάζουν το σύνδρομο. Οι διαταραχές αφορούν περιόδους (εμμηνορρυσίες) που εμφανίζονται με καθυστέρηση υπερβαίνοντας τις 35 μέρες ή περιόδους που δεν ξεπερνούν τις 8 ετησίως. Διαρκούν λιγότερες μέρες έχουν μικρότερη ροή και συνήθως είναι ανώδυνες αυτές χαρακτηρίζονται ως Ολιγομμηνόρροια.
• Τριχοφυΐα αυξημένη στην κοιλιά, την πλάτη, το πρόσωπο και το στήθος.
• Ανδρικού τύπου τριχόπτωση
• Ακμή και λιπαρό δέρμα. Σπάνια μπορεί να υπάρχει υπερχρωμάτωση του δέρματος, δηλαδή περιοχές δέρματος πιο σκούρες από τις υπόλοιπες.
• Περιττά κιλά ή και δυσκολία απώλειας βάρους, αυξημένη κατανομή λίπους στην κοιλιά.
• Υπογονιμότητα
Γυναίκες που παρουσιάζουν το σύνδρομο ενδέχεται μελλοντικά να εμφανίσουν διαβήτη τύπου 2, λόγω αντίστασης στην ινσουλίνη, αυξημένη αρτηριακή πίεση, υψηλή χοληστερόλη και να έχουν αυξημένη πιθανότητα εμφανίζουν καρκίνο της μήτρας και του μαστού.
Δεν χρειάζεται να συνυπάρχουν όλα τα συμπτώματα για να μιλάμε για Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (Σ.Π.Ω) . Κάποιες γυναίκες μπορεί να εμφανίζουν ορισμένα μόνο από αυτά τα συμπτώματα, ενώ άλλες να τα βιώνουν πιο έντονα και άλλες πιο ήπια. Έτσι η διάγνωση δεν είναι πάντα εύκολη. Επίσης, μπορεί η ύπαρξη τους να μην οφείλεται πάντα στο Σύνδρομο αλλά σε κάποια άλλη πάθηση, επομένως όταν παρατηρηθούν απαιτούν πάντα διερεύνηση.
Διάγνωση
Για να μπορούμε να μιλάμε για σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 2 από τα παρακάτω:
1. Διαταραχές περιόδου. Είναι καλό κάθε γυναίκα να σημειώνει τις ημερομηνίες που ήρθε η περίοδος ώστε να τα αναφέρει στο γιατρό κατά τη λήψη του ιστορικού.
2. Εργαστηριακός έλεγχος όπου φαίνονται ορμονικές διαταραχές (π,χ αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων, μειωμένη ανοχή στην ινσουλίνη η παθολογικό ορμονικό προφίλ.
3. Υπερηχογραφικός έλεγχος στον οποίον φαίνονται διογκωμένες ωοθήκες με πολλές μικρές κύστες
Θεραπεία
Φυσική θεραπεία Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών δεν θεραπεύεται. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορεί να γίνει διαχείριση των συμπτωμάτων, ανάλογα με τη βαρύτητά τους και την επιθυμία μιας γυναίκας να τεκνοποιήσει.
Ένας υγιεινός τρόπος ζωής είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της επιτυχούς διαχείρισης των συμπτωμάτων. Αυτός περιλαμβάνει:
• Μια ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, φυτικές ίνες, λευκό κρέας και ψάρι. Παράλληλα, αποφεύγουμε τις επεξεργασμένες τροφές, τα προϊόντα από λευκό αλεύρι και ότι περιέχει μεγάλες ποσότητες ζάχαρης. Γενικά, προτιμούμε τροφές με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, δηλαδή τροφές που απορροφώνται αργά και αυξάνουν σταδιακά το σάκχαρο και την ινσουλίνη στο αίμα.
• Τακτική σωματική άσκηση: Τουλάχιστον 30 λεπτά φυσικής άσκησης την ημέρα , οποιουδήποτε είδους , 3 με 4 φορές την εβδομάδα είναι επαρκής.
• Διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους: απώλεια έστω του 5-10% του σωματικού βάρους σε παχύσαρκες γυναίκες μειώνει σημαντικά τα συμπτώματα.
• Διακοπή του καπνίσματος
Όλα τα παραπάνω αυξάνουν τους ωορρηκτικούς κύκλους, βελτιώνουν τη γονιμότητα και τη διάθεση και ελαχιστοποιούν τα συμπτώματα. Ακόμη, μειώνουν την πιθανότητα για ανάπτυξη διαβήτη και καρδιαγγειακών προβλημάτων, καθώς βελτιώνουν την απόκριση του οργανισμού στην ινσουλίνη και ρυθμίζουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.
Φαρμακευτική θεραπεία Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών
Κάποιες φορές, η αλλαγή των καθημερινών συνηθειών δεν αρκεί για τη διαχείριση των συμπτωμάτων, και κρίνεται αναγκαία η προσθήκη φαρμακευτικών σκευασμάτων. Αυτά ρυθμίζουν τον ορμονικό άξονα που δεν λειτουργεί σωστά και επηρεάζει την ωορρηξία
• Αντισυλληπτικό χάπι: σε γυναίκες που δεν επιθυμούν να μείνουν έγκυες, χορηγούνται αντισυλληπτικά χάπια. Τα αντισυλληπτικά ομαλοποιούν την περίοδο, ελλατώνουν τα επίπεδα ανδρογόνων και βοηθούν σε άλλα συμπτώματα όπως η ακμή και η τριχοφυΐα. Όμως, δεν μειώνουν τον κίνδυνο διαβήτη και καρδιαγγειακών προβλημάτων και άρα δεν υποκαθιστούν την αξία ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Τα σκευάσματα που υπάρχουν είναι πολλά και η επιλογή πρέπει να γίνει πάντα σε συνεννόηση με το γιατρό.
• Προγεστερόνη: χορηγείται 10-14 ημέρες τον μήνα σε γυναίκες που δεν μπορούν να λάβουν οιστρογόνα για να σταθεροποιήσει την περίοδο και να προφυλάξει το ενδομήτριο. Ωστόσο, δεν βελτιώνει την ακμή και την τριχοφυΐα αφού δεν μειώνει τα επίπεδα ανδρογόνων.
• Αντιανδρογόνα: όπως λέει και το όνομά τους, μειώνουν τη συγκέντρωση των ανδρογόνων στην κυκλοφορία. Έτσι, βοηθούν στην αντιμετώπιση της τριχοφυΐας , της ακμής και της τριχόπτωσης.
• Η ινοσιτόλη, ουσία που ανήκει στο σύμπλεγμα των Βιταμινών Β, ασκεί θετική επίδραση στην ωοθηκική λειτουργία και τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται με την μορφή συμπληρωμάτων διατροφής στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του ΣΠΩ. Πιο συγκεκριμένα, η ινοσιτόλη ελαττώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη και επακολούθως ελαττώνει και τα επίπεδα των κυκλοφορούντων ανδρογόνων. Αποκαθιστά σε μεγάλο βαθμό την ωοθηκική λειτουργία και βελτιώνει την ποιότητα των ωοθηλακίων. Αποτέλεσμα αυτού είναι η αποκατάσταση του κύκλου και της ωοθυλακιορρηξία σε γυναίκες που λαμβάνουν συμπληρώματα ινοσιτόλης. Τα κλινικά αποτελέσματα ωστόσο, η αποκατάσταση δηλαδή του κύκλου και η βελτίωση των συμπτωμάτων της υπερανδρογοναιμίας, απαιτούν συνεχή χορήγηση τουλάχιστον για 6 μήνες συμπληρωμάτων ινοσιτόλης.
• Μετφορμίνη : η μετφορμίνη μειώνει την αντίσταση των ιστών στην ινσουλίνη και βοηθάει στη σωστή ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα. Με αυτόν τον τρόπο προλαμβάνει την εμφάνιση διαβήτη τύπου 2, ενώ σε γυναίκες με προ-διαβήτη καθυστερεί την εξέλιξή του σε διαβήτη.
Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών και γονιμότητα
Οι γυναίκες που επιθυμούν να μείνουν έγκυες και δυσκολεύονται λόγω της ύπαρξης του συνδρόμου, ακολουθούν διαφορετική αγωγή. Σκοπός αυτής, είναι να γίνει τεχνική διέγερση της ωορρηξίας. Το βασικό φάρμακο που δίνεται για αυτό το σκοπό είναι η κλομιφαίνη. Όταν από μόνη της δεν είναι αποτελεσματική, συνδυάζεται με την μετφορμίνη. Μία άλλη εναλλακτική είναι οι γοναδοτροπίνες, οι οποίες χορηγούνται σε ενέσιμη μορφή και είναι οι πιο αποτελεσματικές.
Όταν η γυναίκα δεν ανταποκρίνεται στη φαρμακευτική αγωγή, η προσπάθεια για πρόκληση ωορρηξίας γίνεται μέσω μιας χειρουργικής επέμβασης που καλείται ‘Ovarian drilling’. Τα αποτελέσματα της διαρκούν για λίγους μήνες. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι δεν υπάρχει και υπογονιμότητα του συντρόφου και ότι η υπογονιμότητα της γυναίκας οφείλεται στο σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών.
